Wernisaż multimedialnej instalacji Mikołaja Baliszewskiego „The Romantic”.  

Wcześniejsze przybycie na miejsce wydarzenia pozwoliło na obserwację przygotowań, sfotografowanie najbliższego otoczenia oraz nieformalne rozmowy: z kuratorem Mikołajem Baliszewskim, który opisał, jak powstawała instalacja, oraz z dyrektor Marzeną Kępowicz, która opowiedziała o innych projektach. Spotkanie zaplanowano na godz. 19:00, jednak rozpoczęło się ono dopiero o godz. 19:25 po przyjeździe Barbary Schabowskiej, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza. Spotkanie zakończyło się o godz. 21:20. 

Wydarzenie: wernisaż multimedialnej instalacji Mikołaja Baliszewskiego „The Romantic”.  

18.10.2022, godz. 19:00, wstęp wolny (instalację można oglądać do 13 listopada). 

Miejsce: Instytut Polski w Berlinie, Burgstr. 27, 10178 Berlin. 

Galerie des Polnischen Instituts Berlin. 

Projekt objęty patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy. 

I. Topografia i przestrzeń/ miejsce 

Instytut Polski w Berlinie od 2004 roku działa przy Burgstrasse 27, w centrum dzielnicy Mitte.

 

Zdj.1. Plan Berlina (dzielnica Mitte i okolice

 

Zdj. 2. Instytut Polski w Berlinie, Burgstrasse 27, Berlin 

Instytut mieści się nieopodal berlińskiej Wyspy Muzeów, na której znajdują się: Stare Muzeum (Altes Museum), Nowe Muzeum (Neues Museum), Stara Galeria Narodowa (Alte Nationalgalerie), Muzeum Bodego (Bode-Museum), Muzeum Pergamońskie (Pergamonmuseum). Wychodząc z Instytutu na wprost, po drugiej stronie rzeki Sprewy, można zobaczyć Starą Galerię Narodową (Alte Nationalgalerie).

Zdj. 3. Widok z ulicy przed budynkiem Instytutu Polskiego na rzekę Sprewę, Wyspę Muzeów i Alte Nationalgalerie

 

Zdj. 4. Alte Nationalgalerie

Na Wyspie Muzeów znajduje się również ewangelicka Katedra Berlińska (Berliner Dom), którą wyraźnie widać z Instytutu po lewej stronie. 

Zdj. 5. Katedra Berlińska (oficjalna nazwa niem.: Oberpfarr- und Domkirche zu Berlin)

Siedziba Instytutu Polskiego sąsiaduje z księgarnią specjalizującą się w publikacjach związanych ze sztuką, teorią i historią sztuki, architekturą, sztuką użytkową, designem, modą, fotografią, filmem (Buchhandlung Walther König) oraz z Wydziałem Teologicznym Uniwersytetu Humboldtów (Theologische Fakultät – Humboldt-Universität zu Berlin). 

Zdj. 6. Księgarnia Walther König

Zdj. 7. Wydział Teologiczny (Theologische Fakultät – Humboldt-Universität zu Berlin)

II. Program

1. Otwarcie spotkania i krótkie powitanie (w j. niemieckim i j. polskim). 

2. Recytacja utworu „Romantyczność” przez Anette Daugardt (w j. niemieckim). 

3. Głos konsula RP Marcina Króla (ten punkt programu się nie odbył). 

4. Przemówienie Marzeny Kępowicz, dyrektor Instytutu Polskiego w Berlinie. 

5. Przemówienie Barbary Schabowskiej, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza. 

6. Przemówienie dra Mikołaja Baliszewskiego, kuratora wydarzenia. 

7. Recytacja wierszy „Do samotności” i „Stepy Akermańskie”. 

8. Uruchomienie Instalacji. 

9. Poczęstunek. 

10. Koncert wiolonczelowy Dobrawy Czocher. 

III. Opis wydarzenia/ Co się dzieje w trakcie wydarzenia? 

Wernisaż zaplanowano na godzinę 19:00. Spotkanie rozpoczęło się z 20-minutowym opóźnieniem. 

Zdj. 8. Organizatorzy i goście oczekujący na dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza i otwarcie spotkania 

Otwarciu instalacji towarzyszyła recytacja utworów poetyckich Mickiewicza (w tłumaczeniu niemieckim) oraz krótki koncert Dobrawy Czocher. Jak przypomniała dyrektor Instytutu Polskiego w trakcie swojego przemówienia, zorganizowanie wydarzenia poświęconego twórczości Adama Mickiewicza ma swoje uzasadnienie: rok 2022 został przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszony Rokiem Romantyzmu Polskiego. Główna część wernisażu rozpoczęła się od artystycznego odczytania przez aktorkę Anette Daugardt literackiego credo romantyzmu – wiersza „Romantyczność” Adama Mickiewicza.

 Zdj. 9. Anette Daugardt recytuje „Romantyczność” A. Mickiewicza

ROMANTIC    So hör doch, Mädchen!  – Sie will nicht hören –  Hellichter Tag ist’s! Mitten im Städtchen! Kein Mensch ist hier, ich kann’s beschwören. Was greifst du denn ständig um dich?  Wen rufst du, wen hegrüßt du, sprich!  -Sie will nicht hören. –    Mai starrt sie in großer Pein  Vor sich hin wie toter Stein, Mal läßt sie die Augen schweifen,  Mal bricht sie in Tranen aus;  Scheint was zu halten, was zu greifen;  Weint – und lacht geradheraus.    »Bist du’s, Jasieńko, jetzt, zur Nacht?  Ach, er liebt mich noch im Tod!  Komm hierher, hierher, doch ganz sacht,  Sonst hört’s Stiefmutter, die’s uns verbot!    Soll sie doch, kann nichts dagegen haben,  Liegst ja längst im Grab!  Wärst gestorben? Ach, ich fürchte mich… Nein, Jasieńko tut mir nichts zuleid!    Ach, er ist es! Deine Augen, dein Gesicht!  Und dein weißes Kleid!    Und du selbst so weiß wie Leinen,  Kalt, wie kalt die Hände sind!  Leg sie mir ans Herz geschwind,  Drück mich, deinen Mund auf meinen!    Ach, wie kalt muß es im Grab doch sein!  Du bist tot? Zwei Jahre schon ist’s her!  Nimm mich mit hinunter, ich bin dein, Ich mag die Welt nicht mehr.    Mir geht’s schlecht bei schlechten Leuten:  Wein’ ich, wissen sie nur Hohn,  Red’ ich, können sie’s nicht deuten, Seh’ ich, sehn sie nichts davon!    Komm bei Tag!… Nein, wenn im Traum ich glüh”! Doch… ich halt’ dich ja in meinen Armen!  Wohin willst du, Jaś? Erbarmen! ‘s ist zu fruh, noch viel zu fruh!    Gott! Schon meldet sich der Hahn,  Schon ist’s Morgenrot zu sehn.  Jaś, wo bist du? Bleib doch stehn!  Elend bin ich dran!«    Und so kost das Madchen mit dem Trauten,  Lauft i hm nach, schreit, stiirzt sogar;  Dieser Sturz mit all den Schmerzenslauten  Sammelt eine Menschenschar.    »Sprecht Gebete!« – schrein die braven Leute -»Jasios Seele muß hier sein;  Jasio fand sich bei Karusia ein,  Liebt die Armste wohl noch heute!«    Ich hör’s auch und glaub’ es auch,  Weine, bete, wie’s der Brauch.  »So hör doch, Mädchen!« ruft von der Straße  Ein Greis – dem Volke zur Lehr’:  »Traut meinem Auge und me i nem Glase,  Ich seh’ hier nichts ringsumher.    Geister sind Pöbels Kneipengeschöpfe,  In Unsinnsschmieden gebraut.  ’s Müdchen verwirrt doch nur eure Köpfe,  Vernunft verhóhnt man hier laut.«    »Dies Mädchen fühlt doch«, antwort’ ich i hm schlicht, »Und’s Volk glaubt tief, in festen Gleisen; Gefuhl und Glaube ist’s, was z u mir spricht,  Viel mehr als Glas und Aug’ des Weisen.    Du bist nur toter Wahrheiten Erkunder:  Du sicht die Welt im Staub, spahst sternenwarts;  Kennst nicht des Lebens Wahrheit, siehst kein Wunder!  Hab Herz und schau ins Herts!«    Hans-Peter Hoelscher-Obermaier

ROMANTYCZNOŚĆ    Słuchaj, dzieweczko!  – Ona nie słucha –  To dzień biały! to miasteczko!  Przy tobie nie ma żywego ducha.  Co tam wkoło siebie chwytasz?  Kogo wołasz, z kim się witasz?  – Ona nie słucha. –    To jak martwa opoka  Nie zwróci w stronę oka,  To strzela wkoło oczyma,  To się łzami zaleje;  Coś niby chwyta, coś niby trzyma;  Rozpłacze się i zaśmieje.    „Tyżeś to w nocy? to ty, Jasieńku!  Ach! i po śmierci kocha!  Tutaj, tutaj, pomaleńku,  Czasem usłyszy macocha!  Niech sobie słyszy, już nie ma ciebie!  Już po twoim pogrzebie!  Ty już umarłeś? Ach! ja się boję!  Czego się boję mego Jasieńka?    Ach, to on! lica twoje, oczki twoje!  Twoja biała sukienka!    I sam ty biały jak chusta,  Zimny, jakie zimne dłonie!  Tutaj połóż, tu na łonie,  Przyciśnij mnie, do ust usta!    Ach, jak tam zimno musi być w grobie!  Umarłeś! tak, dwa lata!  Weź mię, ja umrę przy tobie,  Nie lubię świata.    Źle mnie w złych ludzi tłumie,  Płaczę, a oni szydzą;  Mówię, nikt nie rozumie;  Widzę, oni nie widzą!    Śród dnia przyjdź kiedy… To może we śnie?  Nie, nie… trzymam ciebie w ręku.  Gdzie znikasz, gdzie, mój Jasieńku!  Jeszcze wcześnie, jeszcze wcześnie!    Mój Boże! kur się odzywa,  Zorza błyska w okienku.  Gdzie znikłeś? ach! stój, Jasieńku!  Ja nieszczęśliwa”.    Tak się dziewczyna z kochankiem pieści,  Bieży za nim, krzyczy, pada;  Na ten upadek, na głos boleści  Skupia się ludzi gromada.    „Mówcie pacierze! – krzyczy prostota –  Tu jego dusza być musi.  Jasio być musi przy swej Karusi,  On ją kochał za żywota!”    I ja to słyszę, i ja tak wierzę,  Płaczę i mówię pacierze.  „Słuchaj, dzieweczko!” – krzyknie śród zgiełku  Starzec, i na lud zawoła:  „Ufajcie memu oku i szkiełku,  Nic tu nie widzę dokoła.    Duchy karczemnej tworem gawiedzi,  W głupstwa wywarzone kuźni.  Dziewczyna duby smalone bredzi,  A gmin rozumowi bluźni”.    „Dziewczyna czuje, – odpowiadam skromnie –  A gawiedź wierzy głęboko;  Czucie i wiara silniej mówi do mnie  Niż mędrca szkiełko i oko.    Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu,  Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce.  Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu!  Miej serce i patrzaj w serce!”

Centralnym punktem wieczoru było otwarcie instalacji multimedialnej „The Romantic”. Jej kurator, dr Mikołaj Baliszewski, to z wykształcenia archeolog, były aktywista miejski, wieloletni pracownik Biblioteki Narodowej, historyk sztuki (doktorat na podstawie rozprawy Kolorowe reprodukcje malowideł antycznych z pracowni rzymskich (ok. 1770–1800) i ich rola w szerzeniu ‘dobrego smaku’ (2020), napisanej pod kierunkiem prof. dr hab. Katarzyny Mikockiej-Rachubowej).

Nagranie do instalacji „The Romantic” zostało zrealizowane w Tatrach nad Morskim Okiem. Wiersz „Romantyczność” w języku niemieckim recytuje francusko-polski aktor Philippe Tłokiński. Muzykę do instalacji skomponowała Dobrawa Czocher. Ideą, która przyświeca temu projektowi, jest wprowadzenie za pomocą wideoprezentacji do przestrzeni miejskiej Berlina ważnego dla kultury polskiej dzieła, wraz z innymi polskimi akcentami (Morskie Oko, największe i najpiękniejsze tatrzańskie jezioro polodowcowe, dobrze znane i chętnie odwiedzane przez Polaków).

 Zdj. 10. Instalacja multimedialna „The Romantic”

Uzupełnieniem wydarzenia jest wydany przez Instytut Adama Mickiewicza w 2022 roku tomik wierszy „the Romantic”, z trzema utworami Adama Mickiewicza: „Romantyczność”, „Do samotności” i „Stepy Akermańskie”, w tłumaczeniu na język niemiecki i język angielski. W publikacji znajdują się dwa wprowadzenia: autorstwa Barbary Schabowskiej oraz dra Mikołaja Baliszewskiego (w wersji niemieckiej i angielskiej) oraz krótki esej Dariusza Skórczewskiego, prof. KUL (Katedra Teorii i Antropologii Literatury, Instytut Literaturoznawstwa) „Mickiewicz and Romanticism”.

Zdj. 11. The Romantic, Adam-Mickiewicz-Institut, Warszawa 2022.

Spotkanie uświetnił koncert wiolonczelowy w wykonaniu Dobrawy Czocher. 

Zdj. 12. Dobrawa Czocher 

Wernisażowi towarzyszył również poczęstunek, który odbył się w odpowiednio przygotowanej do tego sali. Na poczęstunek składały się artystycznie wykonane i elegancko podane przekąski na słono i na słodko: kanapki, sałatki, owoce, ciasta, ciastka i desery oraz wino i napoje.

III. Główni organizatorzy, aktorzy i uczestnicy przedsięwzięcia 

Główny organizator wydarzenia to Instytut Adama Mickiewicza we współpracy z Instytutem Polskim w Paryżu i Instytutem Polskim w Berlinie. Projekt był współfinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP. W spotkaniu wzięło udział ok. 50 uczestników, przede wszystkim osoby odpowiedzialne za wydarzenie, tj. Marzena Kępowicz, dyrektor Instytutu Polskiego w Berlinie, Barbara Schabowska, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza, Weronika Elertowska, menadżer projektu i jej współpracownicy, Dawid Dziedziczak oraz Agnieszka Ryszka, dr Mikołaj Baliszewski, kurator wydarzenia. W wernisażu uczestniczyła Anita Baranowska-Koch, zastępca Deutsch-Polnische Gesellschaft Berlin, Olivia Nikel, żona byłego ambasadora Niemiec w Polsce, Rolfa Nikela, przedstawiciele Ambasady RP w Berlinie. Ponadto obecni byli zaproszeni goście, m.in. zainteresowani i sympatycy IP w Berlinie, głównie przedstawiciele Polonii w Berlinie. Były to głównie osoby w średnim wieku i starsze, zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Uczestnicy zasadniczo zachowywali się w sposób naturalny. Oczekując na rozpoczęcie i w trakcie przerw rozmawiali ze sobą swobodnie. Rozmowy odbywały się głównie w języku polskim, słychać było również język niemiecki. Widać było, że wiele osób znało się ze wcześniejszych spotkań. Niektórzy jedynie obserwowali przebieg zdarzenia, zachowując pewien dystans. Uczestnicy dokumentowali przebieg kolejnych etapów spotkania. Na wydarzeniu byli obecni dziennikarze, w tym zespół TVP Kultura, który przeprowadzał wywiady z organizatorami.

Zdj. 13. Dyrektor IP w Berlinie, Marzena Kępowicz 

Zdj. 14. Barbara Schabowska, dyrektor Instytutu Adama Mickiewicza, przedstawia swoich współpracowników i współtwórców wydarzenia (od prawej): Weronikę Elertowską, Dawida Dziedziczaka oraz Agnieszkę Ryszkę 

Zdj. 15. Kurator wydarzenia, dr Mikołaj Baliszewski 

IV. Obszary i obiekty kultury w ramach wydarzenia flagowego 

Obszar kultury, którego dotyczyło wydarzenie, to sztuka wizualna, przede wszystkim instalacja multimedialna, poezja (recytacja utworów Adama Mickiewicza przez aktorkę Anette Daugardt i udostępnienie wybranych utworów Mickiewicza w tomiku „the Romantic”) oraz muzyka do instalacji Dobrawy Czocher, a także koncert po instalacji, również w wykonaniu Dobrawy Czocher (artystka wraz z Hanią Rani otrzymała w tym roku nagrodę Opus Classic 2022 w kategorii „Video Clip Of the Year”). 

V. Działania promocyjne 

Instalacja multimedialna „The Romantic” miała oficjalną inaugurację w Paryżu 9 września br. Można ją było oglądać w Galerie Celal w Paryżu w dniach 7–17 września. Wydarzenie to najpierw było promowane na stronach internetowych Instytutu Adama Mickiewicza. Następnie działania promocyjne podjął Instytut Polski w Berlinie, który rozsyłał oraz publikował na stronnie internetowej i w mediach społecznościowych informacje o wydarzeniu.

Ściśle rzecz biorąc, akcja promocyjna Instytutu Polskiego polegała na: 

– rozesłaniu newslettera (baza ok. 5 tys. adresów, w tym dziennikarze i prasa) – newsletter wysłany dwa razy; 

– wysyłce zaproszeń drogą elektroniczną do ważnych partnerów, oficjeli, przedstawicieli instytutów kultury w Berlinie itp.; 

– wysyłce zaproszeń do bezpośrednich partnerów przez pracowników oraz dyrektor IP + networking podczas innych wydarzeń z udziałem IP; 

– informacji prasowej; 

– opublikowaniu wydarzenia na Facebooku; 

– płatnej promocji na Facebooku (trailer 38 sek.); 

– wpisie na stronie internetowej IP; 

– publikacji postów na Facebooku, Instagramie oraz Twitterze.

VI. Podsumowanie 

Wernisaż został przygotowany starannie. Mimo że rozpoczął się z 20-minutowym opóźnieniem, większość punktów programu (przemówienia, prezentacje, recytacje wierszy, występ muzyczny) została sprawnie i płynnie przeprowadzona. Zadbano o odpowiednie oświetlenie i nagłośnienie. Wideoinstalację odtworzono bez problemów. Wydarzenie było dokumentowane, a osoby zajmujące się tym dyskretnie wykonywały swoje zadanie. Zadbano o obecność artystów i ważnych gości. Wszystkim zapewniono poczęstunek, przekąski i napoje. Spotkanie stanowiło dobrą okazję do wymiany poglądów, nawiązania kontaktów.

Za pewnego rodzaju mankament można uznać absencję konsula RP Marcina Króla oraz 20-minutowe spóźnienie dyrektor IAM, głównego organizatora. W innym kraju może nie warto byłoby o tym wspominać, Niemcy słyną jednak z punktualności i mogło być to negatywnie odebrane, zwłaszcza że nie został podany powód spóźnienia. Brak głównych organizatorów, artystów i gości honorowych na poczęstunku również można uznać za uchybienie wizerunkowe.