Jak wygląda promocja kultury polskiej w świetle danych zastanych?

Mariusz Dzięglewski

Wstępna diagnoza dotychczasowych działań w obszarze promocji polskiej kultury za granicą wymagała sięgnięcia po dokumenty strategiczne oraz analizy dostępnych danych. Takim badaniom eksploracyjnym poddano szereg dokumentów (rozporządzeń, strategii, dokumentów programowych) oraz 80 źródeł internetowych (po 20 portali podmiotów mających swoją siedzibę w Polsce, Niemczech, Wielkiej Brytanii i USA). Ponadto, na etapie desk research badacze zapoznali się z istniejącymi raportami i opracowaniami w tym zakresie, wśród których kluczowymi okazały się: raport przygotowany na zlecenie  MKiDN: „Od wymiany kulturalnej do nowej inteligentnej siły promocja polski przez kulturę” (2009) oraz  Raport NIK „Promocja polskiej kultury za granicą” (2019).  Analiza dokumentów które tworzą zręby polityki kulturalnej państwa (MKiDN) oraz polityki w stosunku do polskiej diaspory (MSZ) pozwoliła na odtworzenie pola organizacyjnego promocji polskiej kultury, w którym umieszczono główne typy podmiotów: ministerstwa, Instytut Adama Mickiewicza (IAM), Instytuty Polskie, jednostki konsularne, instytuty branżowe, sektor NGO, instytucje kultury i organizacje polonijne.  

Te ostatnie znajdują się na peryferiach pola, chociaż dokumenty strategiczne wskazują na istotną rolę Polonii i Polaków za Granicą (MSZ) jako zarówno odbiorców, jak i ambasadorów polskiej kultury:

Wnioski z analizy dokumentów strategicznych są ambiwalentne.. Z jednej strony, na przestrzeni ostatnich dwóch dekad wskazać można na niebywały wzrost zainteresowania decydentów promocją polskiej kultury za granicą, szczególnie w kontekście budowania marki narodowej i wzmocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej. Z drugiej strony, dokumenty powstałe w różnych okresach, w różnej formie i o zróżnicowanym poziomie precyzji – wskazują na rozproszenie celów i kierunków działania,  brak spójności i jasnego przekazu, który w pełni określałby politykę państwa w zakresie promocji polskiej kultury za granicą.  

Analiza zawartości i treści stron internetowych kluczowych podmiotów zaangażowanych w promocję polskiej kultury w Polsce i trzech wybranych miastach (Londynie, Berlinie i Nowym Jorku) przyniosła kilka istotnych wniosków. Zakres działań podejmowanych przez podmioty krajowe i zagraniczne okazał się dość szeroki. Zauważalna jest duża aktywność w obszarze literatury, filmu, mniejsza w obszarze sztuk wizualnych i teatru. Adresatami informacji publikowanych w przestrzeni internetowej jest szeroko rozumiany odbiorca kultury, nierzadko jednak są to głównie Polacy w kraju i z granicą we wszystkich kategoriach wiekowych. Prowadzenie stron internetowych lub kont na portalach społecznościowych w języku angielskim nie było powszechnym rozwiązaniem, lecz było praktykowane. W dziedzinie tej zdecydowanie wyróżnia się portal „Cultrure.pl” prowadzony przez IAM, który swoje treści publikuje w języku angielskim i zdaje się być głównym dostarczycielem treści promujących twórców, dzieła, wydarzenia i zjawiska związane z polską kulturą.  

W źródłach internetowych na ogół w przejrzysty sposób prezentowano twórców i dzieła, a także relacjonowano wydarzenia. Zapowiedzi wydarzeń były jednak eksponowane w mało przejrzysty sposób.  W źródłach internetowych bardzo rzadko pojawiały się informacje zaświadczające o prowadzeniu działań diagnozujących skuteczność i efektywność podejmowanych inicjatyw. Na ogół nie były publikowane informacje o liczbie uczestników wydarzeń ani o kampaniach promujących wydarzenia i inicjatywy. Brakowało również informacji o podejmowaniu badań (np. ankietowych) umożliwiających zapoznanie się z opiniami uczestników wydarzeń i użytkowników portali oraz profilowanie grup docelowych realizowanych działań. 

Szczegółowe informacje na temat analizy źródeł internetowych znajdują się w rozdziale 5 raportu z badań zrealizowanych w Polsce