Upowszechnianie wyników badań

Mariusz Dzięglewski

Jednym z zadań w naszym projekcie było zapoznanie z wynikami naszych badań oraz wypracowanymi narzędziami jak najszerszej rzeszy osób zaangażowanych w upowszechnianie kultury polskiej za granicą. W tym celu zorganizowaliśmy ogólnokrajową konferencję naukową w Pałacu Potockich w Krakowie (29.11.2023), na którą zaproszono ponad 100 przedstawicieli różnych środowisk i instytucji. Dzieliliśmy się również naszą wiedzą z badań podczas webinarów (26 i 27 lutego 2024 roku). Upowszechnianie naszych publikacji oraz zasobów objęło również takie działania jak opublikowanie wszystkich materiałów w wersji cyfrowej na stronie internetowej, kampania w mediach społecznościowych, czy dystrybucja raportów badawczych w wersji papierowej.

Unikalną możliwością prezentacji wyników badań były spotkania zespołu PolCA z liderami środowisk zaangażowanych w działania na rzecz upowszechniania polskiej kultury w Stanach Zjednoczonych (10-20.03.2024). Zespół odwiedził Konsulat RP w Nowym Jorku, Ambasadę RP w Waszyngtonie i Polskie Centrum im. Jana Pawła II w Clearwater na Florydzie, gdzie spotkał się z przedstawicielami wielu instytucji i organizacji polonijnych.

Na zaproszenie wicekonsula Stanisława Starnawskiego w spotkaniu w Nowym Jorku uczestniczyło wielu znamienitych gości. Wśród nich byli między innymi: Czesław Karkowski, (wieloletni dyrektor Instytutu Piłsudskiego w Nowym Jorku, dziennikarz, wykładowca w Hunter Collage, zasłużony działacz polonijny),  Zofia Doktorowicz-Kłopotowska (redaktor naczelny Kuriera Plus, odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczpospolitej Polskiej m.in. za promowanie polskiej kultury), Hanna Hartowicz. (organizatorka kilkunastu edycji Polskiego Festiwalu Filmowego w Nowym Jorku)   Bartek Remisko (kurator programu w zakresie humanistyki i relacji polsko-żydowskich w Instytucie Kultury Polskiej). Młodszego pokolenie reprezentował Jakub Staniewski – założyciel i prezes Polskiego Stowarzyszenia Młodzieży. W spotkaniu uczestniczyli mieszkający w Nowym Jorku artyści, tłumacze, naukowcy, przedstawiciele organizacji polonijnych.

Po prezentacji wyników badań rozpoczęła się dyskusja, w której uczestniczyli zarówno reprezentanci pokolenia, które emigraowało do USA w latach 80tych i pokolenia młodszego. W przypadku tych pierwszych przywołano historię zarówno dużej aktywności środowisk polskich emigrantów w tych latach jak i wysoki poziom zainteresowania Polską ze strony Amerykanów. Zwrócono też uwagę na znaczenie liderów oddanych działalności kulturalnej, wokół których skupiało się życie polonijne. Z kolei przedstawiciele Instytutu Kultury Polskiej zwrócili uwagę na trudności związane z bardzo skromnym budżetem przeznaczonym na działalność upowszechniającą polską kulturę. Wiąże się to z koniecznością wyboru pomiędzy różnymi przedsięwzięciami w oparciu o możliwości finansowe. Najmłodsze pokolenie dyskutantów (młodzież urodzona i wychowana w USA) patrzy na możliwość upowszechniania kultury polskiej nieco inaczej – poprzez aktywność obywatelską i budowanie wyrazistej grupy wyborców, która poprzez lobbing wpływa na decyzje polityczne.

Na zaproszenie Pani Katarzyny Rybka-Iwańskiej – kierownik Referatu ds. Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej w Ambasadzie RP w Waszyngtonie – zespół PolCA zaprezentował wyniki badań dla pracowników ambasady i zaproszonych gości. Podczas spotkania zwrócono uwagę na specyfikę Waszyngtonu i jego odmienność od Nowego Jorku jako przestrzeni dla aktywności polskich twórców i organizacji upowszechniających kulturę polską. Znacznie mniejsze zaplecze polskich organizacji i mediów, oraz fakt, iż Waszyngton jako siedziba Prezydenta i Senatu USA ogniskuje działania Ambasady RP wokół globalnych politycznych wyzwań, sprawia że działalność kulturalna nie jest priorytetem. Nie musi to jednak oznaczać zaniedbań w tym obszarze, o czym świadczy chociażby samo istnienie Referatu ds. Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej. Działania Ambasady w tym zakresie polegają na budowaniu kontaktów z wpływowymi osobistościami w amerykańskim społeczeństwie, a także na koordynowaniu działalności innych jednostek dyplomatycznych w obszarze promowania kultury Polskiej i Polski.

W trakcie dyskusji zwrócono uwagę na poruszany w naszych badaniach wątek braku spójności, precyzji i aktualizacji w strategii i wytycznych dotyczących działań upowszechniających na poziomie centralnym. Pracownicy ambasady wskazywali dokumenty programowe MSZ z roku 2015, których ogólnikowy charakter i nieprzystawalność do zmieniającego się szybko kontekstu nie dostarczają wystarczających wskazówek co do kierunku i celu działań promujących kulturę polską.

Spotkanie w Polskim Centrum im. Jana Pawła II w Clearwater, na które zaprosiła zaspół PolCA Pani Jolanta Zasadna – dyrektor centrum również zgromadziło Polaków zamieszkałych na Florydzie.  Podczas spotkania obecni byli przedstawiciele wielu środowisk polonijnych, między innymi Walter Wiesław Gołębiewski – prezes Światowej Rady Badań nad Polonią czy Grzegorz Kapuściński – prezes Polsko-Amerykańskiego Stowarzyszenia Inżynierów. Jednym z istotnych wątków w dyskusji nad tym co i w jaki sposób powinno się promować w Stanach Zjednoczonych była kwestia dostosowania obiektu i sposobu opowiadania (narracji) o kulturze polskiej do kontekstu kulturowego, sposobu percepcji i oczekiwań ze strony odbiorców amerykańskich. W naszych publikacjach zwracaliśmy uwagę, iż tylko treści zrozumiałe dla odbiorcy amerykańskiego, podane w takiej formie, jaka jest dla niego naturalna, zapewniają skuteczność podejmowanych działań. Oznacza to, iż – jak często wskazywali nasi rozmówcy – należy wybrać takich twórców, takie zjawiska kulturowe czy elementy polskiej historii – które mają wartości uniwersalne i opowiedzieć o nich w formie przystępnej dla odbiorcy amerykańskiego.

Niektórzy dyskutanci nie zgadzali się z taką koncepcją upowszechniania polskiej kultury. Wskazywali oni na możliwe ryzyko przedstawienia polskiej historii, tradycji, kultury w sposób bardzo wyrywkowy, wybiórczy dostosowany do stereotypowych oczekiwań masowej publiczności. A zatem tworzenie atrakcyjnego ale nieprawdziwego wizerunku kraju i kultury. Dylematu tego nie udało się jednoznacznie rozwiązać podczas dyskusji, ale z pewnością wymaga on dalszej refleksji, a być może – pogłębionych badań.